Verslag lezing Dr. Margot Brouwer op 31 januari 2024

'Ik viel in de oneindige diepte van het heelal': sterrenkundige Margot Brouwer over geloof en wetenschap

Hans van Velzen • Gisteren, 08:58 • Steenwijk

Margot Brouwers. Foto: Hans van Velzen 

Op haar derde was ze bang voor de dood. Op haar achtste vroeg zij zich al af wat ze hier op de wereld eigenlijk deed, wie ze was, en of het leven wel zin had. Inmiddels is zij, Margot Brouwer, afgestudeerd natuur- en sterrenkundige, promoveerde zij op het onderwerp van donkere materie en alternatieve zwaartekracht en is ze momenteel drukdoende met een boek over de Nederlandse beroemde filosoof Baruch de Spinoza (1632 – 1677). Kan je als wetenschapper wel in een God geloven? Spinoza gaf haar richting in haar zoektocht naar het antwoord op die vraag. 

Woensdagavond was het Dyka Vestzaktheater vrijwel uitverkocht. Ruim 120 geïnteresseerden kwamen af op de lezing van Margot Brouwer in het Filosofisch Café Steenwijkerland. Best bijzonder, zou je zeggen. Het onderwerp leent zich bepaald niet voor een gezellig avondje uit. En toch boeide de lezing van het begin tot het einde. Slim en tegelijkertijd ook heel moedig, verknoopte Margot de filosofische, wetenschappelijke en theologische vraagstukken aan haar eigen persoonlijke ontwikkeling, haar twijfels en onzekerheden. Hoe zij als wetenschapper steeds verder af kwam te staan van haar oorspronkelijke godsbeleving, maar uiteindelijk toch de weg terugvond naar een godsgeloof. 

Nietigheid 

Maar eerst toonde ze een filmpje over de nietigheid van ons menselijk bestaan. Het eerste beeld kwam uit Venetië waar gespeeld werd met hoepels van ongeveer 1 meter doorsnee, en dan cirkels die steeds 10 maal groter werden. Als je dat 7 keer doet, omvat de cirkel de gehele aarde, bij 14 keer ons zonnestelstel, bij 23 keer de Melkweg en bij 26 keer stopt het. Dan is het eindpunt bereikt van het voor ons zichtbare universum omdat het licht van de oerknal (13,8 miljard jaar geleden) ons nog niet heeft bereikt. 

Het zijn onvoorstelbare afstanden, die meer sterren bevatten dan dat er zandkorrels op de aarde zijn. „Door die kennis schudde mijn geloof in een God echt op zijn grondvesten. Ik viel in de oneindige diepte van het heelal.” Zie daar haar vertwijfeling over de godsdienstige overtuigingen die ze van haar moeder meekreeg en de wetenschappelijke van haar vader. Ze laat een kalender van een jaar zien, waarin de ontwikkeling van de wereld sinds de oerknal wordt uitgebeeld. Pas in de allerlaatste secondes komt de mens in beeld. Wat betekent dat voor ons godsbeeld? 

Omstreden 

Mede dankzij de inzichten van Spinoza komt Margot tot de overtuiging dat er wel degelijk zingeving voor het leven is. In zijn beroemde boek ‘Ethica’ komt hij met de stelling ‘Al wat is, is in God en niets is zonder God bestaanbaar noch denkbaar’. God staat in die ‘pantheïstische’ overtuiging niet los van de natuur, maar is daar onderdeel van. Dus ook van de mens. 

Voor Spinoza zijn God en natuur twee namen voor dezelfde werkelijkheid. In zijn tijd was, niet verbazingwekkend, Spinoza’s gedachtegoed zeer omstreden. Immers, als God onderdeel van alles is, maakt hij ook deel uit van het kwaad. En dat stond – en staat wellicht nog altijd – haaks op het idee dat God het goede is en de duivel het kwade. Spinoza’s antwoord was dat God is. Of iets goed dan wel kwaad is, is iets dat de mensen zelf hebben bedacht. Margot: „God is alles, goed en kwaad. God is, of we er nu mee eens zijn of niet.” 

Tijd 

Gebruikelijk in het Filosofisch Café duurt een lezing een uur en dan is er nog ruimte voor vragen uit de zaal. Zo ook afgelopen woensdagavond. Alleen met die strakke tijd ging het wat minder. Margot had meer tijd nodig, want ook moest ze nog de relativiteit van de dimensie tijd uitleggen. 

Dat tijd niet absoluut is, werd begin vorige eeuw ‘ontdekt’ door het genie Einstein, die zich kon vinden in Spinoza’s denkbeelden over God. Inmiddels is Einsteins relativiteitstheorie door wetenschappelijk onderzoek aangetoond. Margot: „Voor mij  mindblowing . Het legt een bom onder hoe we tijd beleven. Net zo goed als we ergens kunnen zijn, zonder ons druk te maken over plekken waar we dan niet zijn, kan dat ook met tijd het geval zijn. Dus waarom dan nog angst voor de dood?” 

Dit verslag maakt nu misschien wat al te grote stappen. Een vragensteller uit de zaal erkende dat hij dit deel van de lezing nog niet begreep. Niet erg. Binnenkort komt Margot Brouwers boek uit. Een aanrader voor iedereen die meer wil weten over godsbeleving, materie en bewustzijn, de verbondenheid van lichaam en geest en over de menselijke verantwoordelijkheid voor het universum. 

De volgende link geeft toegang tot de diapresentatie: 

https://drive.google.com/file/d/1n83NaN2Ckp1tTE83yzgRyzNN_gVTYOjF/view?usp=sharing

De integrale versie van de lezing van Dr. Margot Brouwer is beschikbaar voor belangstellenden. Stuur daarvoor een email naar: filosofischcafesteenwijkerland@gmail.com

Anderhalf uur lang nam Margot Brouwers het publiek mee in haar ontdekkingsreis naar de zin van ons leven, wetenschap, filosofie en geloof. Foto: Hans van Velzen

In het volgende Filosofisch Café spreekt Martijntje Smits over robotica: woensdagavond 28 februari, aanvang: 20.00 uur in het Dyka Theater. Kaartjes via Rabotheater De Meenthe.