Verslag lezing Coen Simon

Filosofisch Café 15 oktober 2019

Coen Simon: "Oordeel zelf"

Wat is het verschil tussen een feit en een mening?

Het begrip “mening” bestaat pas sinds 1784 en is bedacht door de filosoof Immanuel Kant. Het veronderstelt een gelijkwaardigheid in de relatie. In de tijd voorafgaand aan Kant sprak men van feiten. Bij feiten horen boodschappers. Deze boodschappers waren voor iedereen herkenbaar: ze behoorden tot een bepaalde groep; klasse; stam met ieder hun eigen codes/denkpatronen van waar uit de feiten geconstrueerd werden. Zo hoorde het en daar hoefde niet aan getwijfeld te worden.
Kant verwijst echter naar de Griek Horatius ( 65 v. Chr). die al zei dat het belangrijk was dat de mens zelf, dus los van gegeven codes, nadacht . (Kant: Sapere aude = durf te denken).
In onze tijd zijn bovengenoemde rangen en standen zo goed als verdwenen en hebben we daar geen houvast meer aan voor het interpreteren van de feiten. (authoriteitscrisis). De Duitse filosoof Boris Groys zegt hierover: “Alle uiterlijkheden hebben hun functie verloren.” De informalisering en digitalisering van onze samenleving hebben er toe geleid dat het in onze oordeelsvorming nu vaak helemaal niet meer om de waarheid, maar om de macht van het getal gaat. Het gaat bv. in de (social)media om het aantal “likes”dat aan een feit wordt toegekend. Zo ook het aantal sterren dat een film een muziekstuk of een boek krijgt. Dat gaat niet altijd gelijk op met een goede inhoudelijke (kunst)kritiek. Het maatschappellijk debat wordt heel vaak bepaald aan de hand van een “trending topic”: wat is op dit moment “Hot ?” In de politiek verwijst men sinds de jaren 90 steeds vaker naar onderzoek en legt daarmee de verantwoordelijkheid bij de wetenschap in plaats van er samen in het parlement (parlare = spreken,praten) een mening over te vormen. ( “Uit onderzoek blijkt…..”).
Kortom: het is bepaalt niet makkelijk om in onze tijd zelf tot een afgewogen oordeel te komen.

Coen Simons noemt de volgende regels als hulp bij het oordelen:
- Maak van schoonheid geen waarheid
- Maak van goed en kwaad geen waarheid
- Wijs traditie en authoriteit niet bij voorbaat af
- Maak van kwaliteit geen kwantiteit
- Weet dat feiten nooit voor zich spreken
- Weet dat alternatieve feiten bestaan.

Tot slot nog wat losse flodders:
- Overwogen oordelen vereist oefening.
- Feiten bestaan niet als er geen boodschapper is. M.a.w: wie is de boodschapper en wat kan je van hem/haar verwachten; welke (persoonlijke) belangen zijn er in het spel? De woorden feit en fictie hebben dezelfde   woordstam nl. het latijnse “facere”= maken. Een feit is altijd een constructie; dus iets dat gemaakt is.
- Filosofe Hannah Arend zei: je moet oordelen door te proeven. (smaak)
- Over smaak valt wel te twisten maar niet te argumenteren.

Filosoof Kant: de Sensus Communis staat voor datgene dat belangeloos mooi is. Waarmee bedoeld wordt dat je de ander ook met je eigen blik kunt laten kijken mits ontdaan van welk belang dan ook. Voorbeeld: Het schilderij dat jij mooi vind omdat het o.a. goed bij de bank past, hoeft een ander niet mooi te vinden. Maar een schilderij in een museum waar je alleen komt om er naar te kijken zou een ander dan ook mooi moeten vinden?? Maar: hoe zit het dan met de eigen smaak? Dit snap ik dus nog niet.

Meer zaken die ik nog niet duidelijk heb:
- Het begrip “mening”: Het komt erg absoluut over als zou Kant dit begrip bedacht hebben. Binnen de eigen groep heerste toch wel gelijkwaardigheid en konden feiten verschillend geïnterpreteerd worden? Bv. twee     boeren die elk een ander idee hebben over wanneer er gezaaid of geoogst moet worden: zij verschillen dan van mening lijkt mij.
- Wat bedoelt Hannah Arendt als ze zegt dat je moet oordelen door te proeven ( of dat proeven aan oordelen vooraf gaat) ? Wat zegt ze daar mee?
- Over smaak valt wel te twisten maar niet te argumenteren: Hoe zie ik dit in het licht van wat Hannah Arendt over proeven/smaak zegt? Het lijkt alsof ik zeg: “Zo is het nu eenmaal voor mij en daar valt niet aan te    tornen.” Leidt dat niet juist tot dogma’s en sektarisch denken?
- Is het juist als ik een onderscheid maak in oordelen op basis van eigenbelang ( privé domein) en oordelen op basis van sensus communis (publiek domein) Is het dan juist dat we in het maatschappelijk debat altijd   moeten streven naar een sensus communis?

Vriendelijke groet,

Mieke Baneke